Durf de grenzen van de Omgeving te verkennen

De Omgevingswet is nu ruim een jaar in werking. Vanaf 2015 geef ik, Rob Adams, voor Bestuursacademie Nederland diverse trainingen over deze wet en de verschillende thema’s. In de beginjaren had ik het gevoel dat ik in mijn trainingen vooral zelf enthousiast was, want er was veel scepsis over de wet bij gemeenten en provincies. Misschien terecht, want er was veel onduidelijk en in de ogen van sommigen was de regeling ook volstrekt overbodig. En de heersende mening was dat de Omgevingswet er toch niet zou komen.  

Vanaf 2019 ervoer ik dat steeds meer mensen de mogelijkheden en kansen van de Omgevingswet inzagen. Op veel terreinen, maar zeker ook op het gebied van duurzaamheid. De maatschappelijke doelen van de wet zijn ongetwijfeld abstract, maar de uitwerking hiervan op lokaal niveau kan wel degelijk concrete kansen en resultaten opleveren voor een duurzame samenleving. De wetgever heeft de gemeenten hiervoor het handvat van de Evenwichtige toedeling van functies aan locaties (ETFAL) in handen gegeven. Voor veel is dit niet meer dan een nieuwe term voor de goede ruimtelijke onderbouwing, maar dan mis je in mijn ogen toch echt de mogelijkheden die dit nieuwe begrip biedt. Klimaat, energietransitie en duurzaamheid zijn nu juist de thema’s die voor een gemeente in ambities, maar vooral ook in het omgevingsplan het verschil kunnen maken in de regulering van de ruimte, en dus van de fysieke leefomgeving. Met direct positieve effecten voor de eigen inwoners en bedrijven, en een positieve bijdrage aan het verduurzamen van ons land. We zien nu uit de eerste uitspraken van de rechtbank, maar zeker ook van de voorzieningenrechter dat er gretig gebruik wordt gemaakt van ETFAL om een ruimtelijke activiteit tegen te houden of juist toe te staan. Op dit moment overheerst vooral het eerste. Bewoners, bedrijven en organisaties maken steeds meer gebruik van dit begrip om een bepaalde ontwikkeling tegen te gaan. Dit proces zal naar mijn idee de komende jaren veelvuldig plaatsvinden.   

Wat ik vooral hoop, is dat gemeenten zelf het heft in handen nemen en dit begrip ruimhartig gaan toepassen. Met name op het vlak van duurzaamheid, klimaat en energie, maar zeker ook op gezondheid en veiligheid. De eerste tekenen wijzen hier nog niet echt op. Ook de onderzoeken en (tussen)evaluaties laten een beeld zien van een voorzichtig acterende overheid als het om de nieuwe mogelijkheden van de Omgevingswet gaat. Zo heeft Binnenlands Bestuur in samenwerking met NEPROM na de zomer een onderzoek uitgevoerd naar de eerste ervaringen onder de Omgevingswet. De titel van het rapport is veelzeggend: Nog veel Omgevingswetvrees bij gemeenten.  De verklaringen daarvoor variëren en zijn ook zeker steekhoudend. Waar het echter om gaat, is dat de nieuwe thema’s vragen om een robuuste en adequate aanpak, en daar zijn toch echt de gemeenten voor aan zet. Niet voor niets was bij een van eerste wereldwijde klimaatconferenties in het mooie Rio, alweer ruim 30 jaar geleden, de Agenda 21 een van de speerpunten. En de filosofie daarin, Think Gobal, Act Local is nog steeds actueel.  

Dus is mijn oproep aan alle gemeenten, van plannenmakers tot vergunningverleners: grijp de kansen en zoek de ruimte en de grenzen op die de Omgevingswet ons biedt op weg naar een duurzame fysieke leefomgeving!