Weerstand en de Omgevingswet

Door: Dick Spel
 
Verandering. Een begrip dat van nature weerstand oproept, want we zijn gewend aan hoe we de dingen nu doen. Weerstand binnen uw organisatie kunt u zeker verwachten als we het hebben over de Omgevingswet: de grootste wetstechnische operatie ooit die een compleet andere manier van werken vereist. Ilse Hofland en Joscha de Vries beschrijven in hun boek ‘Gevangen in democratie’ hoe ingesleten gewoontes, zeg maar de olifantenpaadjes, een verlammende werking hebben op verandering bij de overheid.

Het is vast en zeker complex, de invoering van de Omgevingswet. Zonder twijfel zullen er  onverwachte en vooral onaangename verrassingen zijn en bijna niemand zal daarop zitten te wachten. “Waarom willen jullie dit?”, vroeg dan ook iemand toen ik uitleg gaf over de wet. Hij komt zelf uit Frankrijk en is daarmee als buitenstaander een goede sparringpartner. “Maken jullie de zaken niet nodeloos complex op deze manier?” “Het is al complex”, was mijn antwoord. Ik gaf wat voorbeelden van strijdigheden die voortkomen uit de huidige sectorale werkwijze. En hoe die met een integrale benadering kunnen worden aangepakt. In mijn enthousiasme ging ik door over decentralisatie en over het schrappen van overbodige regels. In zijn reactie daarop kwamen het recht van de sterkste, cliëntelisme en ongewenste ontwikkelingen voor.

Maar toen kwam de andere manier van denken aan de orde die de Omgevingswet stimuleert, vanuit kaders en randvoorwaarden, met grip op het tegengaan van ongewenste ontwikkelingen en ruimte voor wat gewenst is. De weerstand werd snel kleiner. Met als uitgangspunt een gezamenlijke verantwoordelijkheid en voortdurende verbetering van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving, werd het perspectief lonkend. Ineens kwamen we vanuit de weerstand in enthousiasme terecht. We namen een aantal van de huidige problemen als voorbeeld. Zoals een gebrek aan gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de fysieke leefomgeving (vaak wordt het vooral als een overheidsprobleem gezien). Of de uitgestippelde paden die verplicht gevolgd moeten worden, terwijl het ook goed mogelijk is om alleen de contouren te tekenen en daarbinnen te blijven. We hadden de door André Wierdsma bedachte ‘plek der moeite’ bereikt. Dat is de plek waar de problematiek inzichtelijk en invoelbaar wordt. Waar het moeilijk wordt, omdat spanningen en conflicten ontstaan. Maar ook waar het de moeite waard is om te gaan veranderen.

Weerstand tegen verandering, tegen de Omgevingswet, is niet meer dan logisch. De uitdaging ligt daarom in het duidelijk maken dat het weliswaar een grote, misschien wel de grootste verandering in wet- en regelgeving ooit is, maar dat we de implementatie van de Omgevingswet vooral als 'groots' moeten beleven.